“Chúng tôi cần chắc chắn là cậu bé đã sẵn sàng cho chương trình của chúng tôi”, người giám đốc trả lời. “Chúng tôi cần biết nếu cậu ấy có thể theo kịp với các bạn khác. Chúng tôi cần chắc chắn là tất cả những đứa trẻ đều được chuẩn bị để đạt tiêu chuẩn”

Pasi bị bối rối bởi khái niệm giáo dục kỳ lạ của “sự sẵn sàng ở mầm non”. Đi kèm cú sốc văn hóa là mức giá gây bàng hoàng : 25.000 đô một năm cho mầm non, so với mức gần như miễn phí, các chương trình mầm non được chính phủ hỗ trợ thông qua trường đại học mà cậu bé đang tận hưởng ở quê nhà Phần Lan.

Pasi đã thâm nhập một văn hóa trường học Mỹ đang dần bén rễ từ căng thẳng tuổi thơ và sự loại trừ với nghệ thuật, hoạt động thể chất và chơi - tất cả để dọn chỗ cho một cơn thủy triều của kiểm tra dự bị và kiểm tra tiêu chuẩn hóa. Văn hóa mới này được cho là để giảm các khoảng cách thành tích, cải thiện việc học và tăng vị thế nước Mỹ trên bảng xếp hạng giáo dục quốc tế. Sau gần hai thập kỷ với hàng chục tỷ đô, nó không hiệu quả. Nhưng việc vô nghĩa này vẫn tiếp diễn, ngay cả khi tỉ lệ rối loạn tâm thần ở độ tuổi nhỏ như lo lắng và trầm cảm đang tăng lên.

Trong khi đó, ở Phần Lan, William Doyle đi vào hệ thống trường học được đánh giá số 1 trên thế giới cho giáo dục trẻ em bởi Tổ chức hợp tác kinh tế và phát triển, Diễn đàn kinh tế thế giới và Unicef - một hệ thống được xây dựng phần lớn trên nghiên cứu tiên phong (và ngày càng bị lờ đi) ở Mỹ. Thay vì theo đuổi dữ liệu kiểm tra tiêu chuẩn hóa như là Chén Thánh của giáo dục, Phần Lan tập trung vào bình đẳng, khỏe mạnh, hạnh phúc và niềm vui trong việc học như là các nền tảng của giáo dục.

Phụ huynh và giáo viên Phần Lan đa số đồng tình với một vài câu thần chú hiếm khi được nghe thấy trong các trường học ở Mỹ : “Để trẻ em là trẻ em” và “Công việc của một đứa trẻ là chơi”. Một bà mẹ Phần Lan nói với William, “Ở đây bạn sẽ không được coi là bố mẹ tốt nếu bạn không dành cho con mình rất nhiều thời gian chơi ngoài trời”

Trẻ em Phần Lan học cách chịu trách nhiệm và quản lý rủi ro từ tuổi còn rất nhỏ, trong và ngoài nhà trường. Theo văn hóa địa phương, cậu bé 7 tuổi của William học cách tự đi bộ đến trường, đi qua sáu ngã giao nhau và hai con đường lớn đông đúc. Một hôm, trên đường mòn trong rừng, William đi qua một ông bố Phần Lan đang sung sướng vỗ tay hoan hô cô con gái 6 tuổi khi cô bé leo lên một cây cao - ở độ cao mà có thể làm kinh hãi rất nhiều bố mẹ trên toàn thế giới. “Nếu cháu ngã và gãy tay, đó sẽ là một lý do chính đáng. Cháu sẽ học được điều gì đó”, người cha thản nhiên nói.

Ở Phần Lan, William trải nghiệm một văn hóa giáo dục bảo vệ và yêu thương tuổi thơ, nơi mà các học sinh hòa mình vào trong một nền giáo dục chơi là chủ yếu (play-rich education) cho đến tận trung học. Ở trường của con trai mình, William thấy bọn trẻ ùa vào căng tin chân đi tất, cười đùa, ôm nhau và tập các bước nhảy. Học sinh có 15 phút nghỉ ngoài trời mỗi giờ trong cả ngày ở trường, dù mưa hay nắng.

“Có rất nhiều lý do cho việc trẻ em phải chơi khi ở trường”, hiệu trưởng Heikki Happonen giải thích. “Khi các em chuyển động, não các em hoạt động tốt hơn. Vì thế các em có thể tập trung hơn ở trong lớp. Nó cũng rất quan trọng theo hướng xã hội nữa”. Ông bổ sung, “Trường học nên là nơi yêu thích của trẻ em”.

Sự thay đổi văn hóa thật sâu sắc. Thay vì các bài kiểm tra lớn tiêu chuẩn hóa hàng năm, trẻ em Phần Lan được đánh giá hàng ngày, tất cả các ngày, bởi một công cụ xác đáng hơn nhiều : các giáo viên đáng tin cậy được lựa chọn, đào tạo và đề cao như là các chuyên gia cao cấp.

Phần Lan có một hiểu biết sâu sắc cốt yếu để dạy cho Mỹ và thế giới - thứ có thể làm tăng hạng và việc học cho tất cả học sinh, cũng như sự trưởng thành về mặt xã hội, phát triển cảm xúc, sức khỏe, hạnh phúc. Nó có thể được rút gọn vào một câu : Để cho trẻ em chơi.

Trở lại với nước Mỹ, ý tưởng này có một quán quân bảo vệ đầy quyền lực : Viện Nhi khoa Mỹ, với 67.000 thành viên là bác sĩ. “Tầm quan trọng của việc có nhiều giờ chơi trong học tập của trẻ em không bao giờ có thể coi là quá đáng”, công bố được đưa ra trong báo cáo lâm sàng 2018 “Sức mạnh của việc chơi”.

Theo các bác sĩ, việc chơi - bao gồm giờ nghỉ, dạy học thông qua chơi và khám phá, cũng như các thời điểm tự định hướng tri thức và hoạt động thể chất của trẻ em với tối thiểu can thiệp trực tiếp từ người lớn - làm tăng tường sức khỏe thể chất và tinh thần, phát triển chức năng điều hành của não và mang lại “môi trường giáo dục và phát triển lý tưởng cho trẻ em”. Điều này đặc biệt đúng với trẻ em nghèo, những em có thể bị hoàn toàn tước đoạt các cơ hội chơi ở trong và ngoài nhà trường.

Một sự nhấn mạnh vào chơi có thể thấy đang cắt qua các văn hóa và hệ tư tưởng. Ở Trung Quốc, một thử nghiệm mầm non dựa vào việc chơi ngoài trời có tên là AnjiPlayđã chứng minh rất thành công trong hơn 100 trường ở nông thôn đến mức mà nó được mở rộng - và được hoan nghênh rộng rãi như mô hình quốc gia về giáo dục sớm. Ở Singapore, cán bộ ngành giáo dục đang cố gắng chuyển một đất nước với thành tích cao ra khỏi căng thẳng, xếp hạng hàn lâm và kiểm tra quá mức để hướng đến một tầm nhìn mới cho việc khám phá tuổi thơ và “chơi có chủ đích”. Trong diễn văn 2018, Bộ trưởng Giáo dục Ong Ye Kung nói, “Vẫn còn chỗ cho phụ huynh lùi lại, dành không gian cho con mình khám phá và chơi”

Trong lúc đó, ở các khu học công ở Texas, Oklahoma, South Carolina và New York, hàng chục nghìn trẻ em đã được dành cho 60 phút ngoài trời hàng ngày, giờ nghỉ ngơi chơi tự do. Các thử nghiệm này được truyền cảm hứng trực tiếp từ các trường học ở Phần Lan - và các nhà giáo đang báo cáo các tiến triển rõ rệt trong thành tích học tập, sự tập trung và hành vi.

Các con chúng tôi đang đi học trường công lập ở hai thành phố toàn cầu lớn, New York và Sydney, Australia. Trong cả hai thành phố và đất nước, chơi đang trở nên tuyệt chủng hay là thành phần không tồn tại của giáo dục - cho dù Viện Nhi khoa Mỹ nhấn mạnh rằng “thành công cả đời của trẻ em dựa trên khả năng sáng tạo của các em và khả năng áp dụng các bài học học được khi chơi”.

Chúng ta cần học hỏi từ Phần Lan, theo lời khuyên của các bác sĩ và xây dựng trường học, nhà và cộng đồng của chúng ta dựa trên ngôn ngữ học của trẻ em : chơi.

• Bài viết này được điều chỉnh từ cuốn sách mới của tác giả, “Hãy để cho trẻ em chơi : Làm thế nào mà chơi nhiều hơn sẽ cứu các trường học của chúng ta và giúp cho trẻ em phát triển” (“Let the Children Play: How More Play Will Save Our Schools and Help Children Thrive” (Oxford University Press). Ông Sahlberg là giáo sư về chính sách giáo dục ở Trường đại học New South Wales ở Sydney, Australia, và là cựu giám đốc điều hành của Bộ giáo dục Phần Lan. Ông Doyle là một giáo sư thỉnh giảng ở Đại học Eastern Phần Lan.